Over deze versie
Dit is de standaard voor het weergeven van braille in het achtpuntssysteem in het Nederlandse taalgebied. Deze standaard moet de computergebruiker in staat stellen om alles wat op het computerscherm verschijnt, op de brailleleesregel te lezen en te noteren in de vorm van achtpuntsbraille. De standaard is een brailletabel die symbolen op het scherm “vertaalt” naar puntjespatronen op de brailleleesregel.
Deze versie 2022 is de tweede versie van een achtpunts braillestandaard onder impuls van de Braille-Autoriteit voor het Nederlandse taalgebied. De tekst is gepubliceerd op 8 februari 2023 en treedt in werking op 1 april 2023.
Op een aparte pagina vindt u een overzicht van de wijzigingen t.o.v. de vorige versie.
Wijzigingsverzoeken voor een volgende versie van deze standaard zijn welkom via https://braille-autoriteit.org/alle-verzoeken.
Achtpuntsbraille
De nummering van de oorspronkelijke zes braillepunten blijft gehandhaafd: links van boven naar onder punten 1, 2 en 3 en rechts van boven naar onder punten 4, 5 en 6. Achtpuntsbraille voegt onderaan twee punten toe. Braillepunt 7 komt links onder punt 3 en braillepunt 8 is het puntje rechtsonder punt 6.
Achtpuntsbraille kent 256 puntencombinaties. Daarmee kunnen 256 symbolen (inclusief de spatie) ondubbelzinnig in braille worden weergegeven. Er bestaan duizenden andere symbolen die niet in de standaard zijn opgenomen. De populariteit van symbolen verschilt in elke taal. Dat is een van de verklaringen waarom er verschillen zijn tussen de brailletabellen van verschillende taalgebieden.
Primaire toekenning
Omdat we meer symbolen in braille willen weergeven dan dat er beschikbare puntencombinaties zijn, ontstaan er dubbele toekenningen. Verschillende symbolen op het scherm krijgen op de brailleleesregel dezelfde puntencombinatie. De term “primaire toekenning” verwijst naar de meest courante betekenis van een puntencombinatie. Meer hierover in appendix B over dubbele toekenningen.
Opbouw van de standaard
Enkele symboolgroepen staan in de standaard in aparte hoofdstukken: letters, cijfers, accentletters, muntsymbolen enz. Een verdere indeling ligt niet voor de hand omdat een symbool meerdere toepassingen heeft. Het liggend streepje, de asterisk en de slash worden bijvoorbeeld zowel gebruikt als leesteken en als rekenkundig symbool.
Per hoofdstuk zijn de symbolen gerangschikt in een tabel. De meeste tabellen bestaan uit 2 kolommen: kolom 1 bevat de naam van het symbool en het symbool zelf, bijvoorbeeld: hekje #. Opgelet: op de brailleleesregel verschijnt dit symbool met de puntencombinatie van de gekozen brailletabel. Dat komt niet noodzakelijk overeen met de combinatie die de standaard voor dat symbool toekent.
Kolom 2 bevat de brailleweergave van dat symbool. Eerst het Unicode braillesymbool, gevolgd door de uitgeschreven puntencombinatie, telkens tussen haakjes en gescheiden door spaties, bijvoorbeeld ⠼ (3 4 5 6). Het Unicode braillesymbool moet ervoor zorgen dat een brailleleesregel altijd die puntencombinatie weergeeft, onafhankelijk van de gekozen brailletabel. Met de juiste brailletabel actief moet deze weergave overeenkomen met de weergave in de eerste kolom.
De tabellen met letters, accentletters en Griekse symbolen bevatten twee extra kolommen, telkens voor de hoofdlettervariant.
Zoeken in de standaard
Om te weten hoe een symbool er in braille uitziet, zoek je op het symbool of op de naam ervan.
Om te weten wat een bepaalde puntencombinatie betekent, zoek je op de puntencombinatie, gescheiden door spaties en tussen haakjes, bijvoorbeeld (1 2 3 7). Navigeer een kolom naar links om de betekenis te kennen. In uitzonderlijke gevallen kan een puntencombinatie voor meerdere symbolen gebruikt worden. Om zeker te zijn, voer je de zoekopdracht best meerdere keren uit. Helemaal aan het einde van het document staat een tabel met de niet-toegewezen puntencombinaties. Als je daar bent terechtgekomen, zal je dus geen overeenkomstig symbool vinden. Als de zoekopdracht niets oplevert, dan is er iets misgegaan want elke mogelijke puntencombinatie komt minstens eenmaal voor in het document.
Appendices
Appendix A legt uit hoe de standaard voor achtpuntsbraille is afgeleid uit de zespunts braillestandaard voor ‘algemeen gebruik’ van het Nederlandse taalgebied versie 2019. Appendix B gaat over dubbele toekenningen. Appendix C geeft wat toelichting over wiskundige notaties en appendix D bevat de puntencombinaties waaraan de braillestandaard op dit moment geen betekenis toekent.
Inhoud
- Letters en hoofdletters
- Cijfers
- Leestekens en andere symbolen
- Accentletters
- Muntsymbolen
- Pijlen
- Opsommingstekens
- Griekse symbolen
- Appendix A: zespunts- versus achtpuntsbraille
- Appendix B: Dubbele toekenningen
- Appendix C: Wiskundige notaties
- Appendix D: Niet toegewezen puntencombinaties
1. Letters en hoofdletters
Alle symbolen in dit hoofdstuk zijn primaire toekenningen.
| Kleine letter | Nederlands achtpuntsbraille | Hoofdletter | Nederlands achtpuntsbraille |
|---|---|---|---|
| a | ⠁ (1) | A | ⡁ (1 7) |
| b | ⠃ (1 2) | B | ⡃ (1 2 7) |
| c | ⠉ (1 4) | C | ⡉ (1 4 7) |
| d | ⠙ (1 4 5) | D | ⡙ (1 4 5 7) |
| e | ⠑ (1 5) | E | ⡑ (1 5 7) |
| f | ⠋ (1 2 4) | F | ⡋ (1 2 4 7) |
| g | ⠛ (1 2 4 5) | G | ⡛ (1 2 4 5 7) |
| h | ⠓ (1 2 5) | H | ⡓ (1 2 5 7) |
| i | ⠊ (2 4) | I | ⡊ (2 4 7) |
| j | ⠚ (2 4 5) | J | ⡚ (2 4 5 7) |
| k | ⠅ (1 3) | K | ⡅ (1 3 7) |
| l | ⠇ (1 2 3) | L | ⡇ (1 2 3 7) |
| m | ⠍ (1 3 4) | M | ⡍ (1 3 4 7) |
| n | ⠝ (1 3 4 5) | N | ⡝ (1 3 4 5 7) |
| o | ⠕ (1 3 5) | O | ⡕ (1 3 5 7) |
| p | ⠏ (1 2 3 4) | P | ⡏ (1 2 3 4 7) |
| q | ⠟ (1 2 3 4 5) | Q | ⡟ (1 2 3 4 5 7) |
| r | ⠗ (1 2 3 5) | R | ⡗ (1 2 3 5 7) |
| s | ⠎ (2 3 4) | S | ⡎ (2 3 4 7) |
| t | ⠞ (2 3 4 5) | T | ⡞ (2 3 4 5 7) |
| u | ⠥ (1 3 6) | U | ⡥ (1 3 6 7) |
| v | ⠧ (1 2 3 6) | V | ⡧ (1 2 3 6 7) |
| w | ⠺ (2 4 5 6) | W | ⡺ (2 4 5 6 7) |
| x | ⠭ (1 3 4 6) | X | ⡭ (1 3 4 6 7) |
| y | ⠽ (1 3 4 5 6) | Y | ⡽ (1 3 4 5 6 7) |
| z | ⠵ (1 3 5 6) | Z | ⡵ (1 3 5 6 7) |
2. Cijfers
Alle symbolen in dit hoofdstuk zijn primaire toekenningen.
| Cijfer | Nederlands achtpuntsbraille |
|---|---|
| 1 | ⠡ (1 6) |
| 2 | ⠣ (1 2 6) |
| 3 | ⠩ (1 4 6) |
| 4 | ⠹ (1 4 5 6) |
| 5 | ⠱ (1 5 6) |
| 6 | ⠫ (1 2 4 6) |
| 7 | ⠻ (1 2 4 5 6) |
| 8 | ⠳ (1 2 5 6) |
| 9 | ⠪ (2 4 6) |
| 0 | ⠬ (3 4 6) |
3. Leestekens en andere symbolen
| Symbool | Nederlands achtpuntsbraille | Toekenning |
|---|---|---|
| Uitroepteken ! | ⠖ (2 3 5) | Primair |
| Recht aanhalingsteken " | ⠶ (2 3 5 6) | Primair |
| Hekje # | ⠼ (3 4 5 6) | Primair |
| Procent % | ⠿ (1 2 3 4 5 6) | Primair |
| Ampersand & | ⠯ (1 2 3 4 6) | Primair |
| Rechte apostrof, weglatingsteken ' | ⠄ (3) | Primair |
| Rond haakje openen ( | ⠦ (2 3 6) | Primair |
| Rond haakje sluiten ) | ⠴ (3 5 6) | Primair |
| Sterretje, asterisk * | ⠔ (3 5) | Primair |
| Plusteken + | ⢖ (2 3 5 8) | Primair |
| Komma , | ⠂ (2) | Primair |
| Koppelteken, liggend streepje - | ⠤ (3 6) | Primair |
| Punt . | ⠲ (2 5 6) | Primair |
| Slash, schuine streep / | ⠌ (3 4) | Primair |
| Dubbele punt : | ⠒ (2 5) | Primair |
| Puntkomma ; | ⠆ (2 3) | Primair |
| Kleiner dan < | ⢔ (3 5 8) | Primair |
| Is gelijk aan = | ⢶ (2 3 5 6 8) | Primair |
| Groter dan > | ⡢ (2 6 7) | Primair |
| Vraagteken ? | ⠢ (2 6) | Primair |
| Apenstaart @ | ⠜ (3 4 5) | Primair |
| Vierkant haakje openen [ | ⠷ (1 2 3 5 6) | Primair |
| Backslash, omgekeerde schuine streep \ | ⡡ (1 6 7) | Primair |
| Vierkant haakje sluiten ] | ⠾ (2 3 4 5 6) | Primair |
| Dakje, losse circumflex ^ | ⡬ (3 4 6 7) | Primair |
| Underscore, laag streepje _ | ⠸ (4 5 6) | Primair |
| Accent grave ` | ⠠ (6) | Primair |
| Accolade open { | ⣦ (2 3 6 7 8) | Primair |
| Verticale streep | | ⢸ (4 5 6 8) | Primair |
| Accolade sluiten } | ⣴ (3 5 6 7 8) | Primair |
| Tilde ~ | ⢢ (2 6 8) | Primair |
| Omgekeerd uitroepteken ¡ | ⣋ (1 2 4 7 8) | Primair |
| Onderbroken verticale streep, broken bar ¦ | ⢘ (4 5 8) | Primair |
| Paragraafteken, sectieteken § | ⣐ (5 7 8) | Primair |
| Trema, umlaut ¨ | ⠈ (4) | Primair |
| Copyright © | ⢉ (1 4 8) | Primair |
| Hoekig dubbel openend aanhalingsteken “ | ⣆ (2 3 7 8) | Primair |
| Schuin dubbel openend aanhalingsteken « | ⣆ (2 3 7 8) | Secundair |
| Not ¬ | ⣲ (2 5 6 7 8) | Primair |
| Registered ® | ⢗ (1 2 3 5 8) | Primair |
| Graadteken ° | ⢛ (1 2 4 5 8) | Primair |
| Plusminus ± | ⣖ (2 3 5 7 8) | Primair |
| Superscript 2 ² | ⡆ (2 3 7) | Primair |
| Superscript 3 ³ | ⡒ (2 5 7) | Primair |
| Accent aigu ´ | ⢀ (8) | Primair |
| Micro µ | ⢍ (1 3 4 8) | Primair |
| Pilcrow, alineateken ¶ | ⡀ (7) | Primair |
| Halfhoge punt, middle dot · | ⠐ (5) | Primair |
| Cedille ¸ | ⢂ (2 8) | Primair |
| Superscript 1 ¹ | ⡂ (2 7) | Primair |
| Hoekig dubbel sluitend aanhalingsteken ” | ⣰ (5 6 7 8) | Primair |
| Schuin dubbel sluitend aanhalingsteken » | ⣰ (5 6 7 8) | Secundair |
| Kwart ¼ | ⡳ (1 2 5 6 7) | Primair |
| Half ½ | ⢇ (1 2 3 8) | Primair |
| Driekwart ¾ | ⡻ (1 2 4 5 6 7) | Primair |
| Omgekeerd vraagteken ¿ | ⣑ (1 5 7 8) | Primair |
| Vermenigvuldigingsteken, maal × | ⢦ (2 3 6 8) | Primair |
| Deelteken ÷ | ⢲ (2 5 6 8) | Primair |
| En streepje – | ⡤ (3 6 7) | Primair |
| Em streepje — | ⣀ (7 8) | Primair |
| Schuin enkel openend aanhalingsteken ‘ | ⣄ (3 7 8) | Primair |
| Hoekig enkel openend aanhalingsteken ‹ | ⣄ (3 7 8) | Secundair |
| Schuin enkel sluitend aanhalingsteken ’ | ⣠ (6 7 8) | Primair |
| Hoekig enkel sluitend aanhalingsteken › | ⣠ (6 7 8) | Secundair |
| Schuin enkel lage-9 aanhalingsteken of apostrof ‚ | ⡄ (3 7) | Primair |
| Schuin dubbel lage-9 aanhalingsteken „ | ⡶ (2 3 5 6 7) | Primair |
| Obelisk, kruisje, dagger † | ⡖ (2 3 5 7) | Primair |
| Beletselteken … | ⡲ (2 5 6 7) | Primair |
| Promille ‰ | ⡿ (1 2 3 4 5 6 7) | Primair |
| Prime ′ | ⢄ (3 8) | Primair |
| Trademark ™ | ⢞ (2 3 4 5 8) | Primair |
| Minus − | ⢤ (3 6 8) | Primair |
| Vierkantswortel √ | ⡩ (1 4 6 7) | Primair |
| Derdemachtswortel ∛ | ⡫ (1 2 4 6 7) | Primair |
| Vierdemachtswortel ∜ | ⡯ (1 2 3 4 6 7) | Primair |
| Oneindig ∞ | ⣉ (1 4 7 8) | Primair |
| Integraal ∫ | ⡾ (2 3 4 5 6 7) | Primair |
| Ongeveer gelijk aan ≈ | ⣶ (2 3 5 6 7 8) | Primair |
| Niet gelijk aan ≠ | ⣟ (1 2 3 4 5 7 8) | Primair |
| Kleiner dan of gelijk aan ≤ | ⣼ (3 4 5 6 7 8) | Primair |
| Groter dan of gelijk aan ≥ | ⣧ (1 2 3 6 7 8) | Primair |
4. Accentletters
Unicode Block Latin-1 Supplement
| Accentletter | Nederlands achtpuntsbraille | Hoofdlettervariant | Nederlands achtpuntsbraille | Toekenning |
|---|---|---|---|---|
| a accent aigu á | ⢁ (1 8) | Hoofdletter a accent aigu Á | ⣁ (1 7 8) | Primair |
| a accent circumflex â | ⢡ (1 6 8) | Hoofdletter a accent circumflex  | ⣡ (1 6 7 8) | Primair |
| a accent grave à | ⢷ (1 2 3 5 6 8) | Hoofdletter a accent grave À | ⣷ (1 2 3 5 6 7 8) | Primair |
| a tilde ã | ⢁ (1 8) | Hoofdletter a tilde à | ⣁ (1 7 8) | Secundair |
| a trema ä | ⢜ (3 4 5 8) | Hoofdletter a trema Ä | ⣜ (3 4 5 7 8) | Primair |
| a met rondje å | ⢁ (1 8) | Hoofdletter a met rondje Å | ⣁ (1 7 8) | Secundair |
| a e ligatuur æ | ⢅ (1 3 8) | Hoofdletter a e ligatuur Æ | ⣅ (1 3 7 8) | Primair |
| c cedille ç | ⢯ (1 2 3 4 6 8) | Hoofdletter c cedille Ç | ⣯ (1 2 3 4 6 7 8) | Primair |
| e accent aigu é | ⢿ (1 2 3 4 5 6 8) | Hoofdletter e accent aigu É | ⣿ (1 2 3 4 5 6 7 8) | Primair |
| e accent circumflex ê | ⢣ (1 2 6 8) | Hoofdletter e accent circumflex Ê | ⣣ (1 2 6 7 8) | Primair |
| e accent grave è | ⢮ (2 3 4 6 8) | Hoofdletter e accent grave È | ⣮ (2 3 4 6 7 8) | Primair |
| e trema ë | ⢫ (1 2 4 6 8) | Hoofdletter e trema Ë | ⣫ (1 2 4 6 7 8) | Primair |
| i accent aigu í | ⢌ (3 4 8) | Hoofdletter i accent aigu Í | ⣌ (3 4 7 8) | Primair |
| i accent circumflex î | ⢩ (1 4 6 8) | Hoofdletter i accent circumflex Î | ⣩ (1 4 6 7 8) | Primair |
| i accent grave ì | ⢊ (2 4 8) | Hoofdletter i accent grave Ì | ⣊ (2 4 7 8) | Primair |
| i trema ï | ⢻ (1 2 4 5 6 8) | Hoofdletter i trema Ï | ⣻ (1 2 4 5 6 7 8) | Primair |
| n tilde ñ | ⢝ (1 3 4 5 8) | Hoofdletter n tilde Ñ | ⣝ (1 3 4 5 7 8) | Primair |
| o accent aigu ó | ⢬ (3 4 6 8) | Hoofdletter o accent aigu Ó | ⣬ (3 4 6 7 8) | Primair |
| o accent circumflex ô | ⢹ (1 4 5 6 8) | Hoofdletter o accent circumflex Ô | ⣹ (1 4 5 6 7 8) | Primair |
| o accent grave ò | ⢕ (1 3 5 8) | Hoofdletter o accent grave Ò | ⣕ (1 3 5 7 8) | Primair |
| o tilde õ | ⢕ (1 3 5 8) | Hoofdletter o tilde Õ | ⣕ (1 3 5 7 8) | Secundair |
| o trema ö | ⢪ (2 4 6 8) | Hoofdletter o trema Ö | ⣪ (2 4 6 7 8) | Primair |
| doorstreepte o ø | ⢕ (1 3 5 8) | Hoofdletter doorstreepte o Ø | ⣕ (1 3 5 7 8) | Secundair |
| O e ligatuur œ | ⢺ (2 4 5 6 8) | Hoofdletter o e ligatuur Œ | ⣺ (2 4 5 6 7 8) | Primair |
| sz ligatuur ß | ⢼ (3 4 5 6 8) | Primair | ||
| u accent aigu ú | ⢥ (1 3 6 8) | Hoofdletter u accent aigu Ú | ⣥ (1 3 6 7 8) | Primair |
| u accent circumflex û | ⢱ (1 5 6 8) | Hoofdletter u accent circumflex Û | ⣱ (1 5 6 7 8) | Primair |
| u accent grave ù | ⢾ (2 3 4 5 6 8) | Hoofdletter u accent grave Ù | ⣾ (2 3 4 5 6 7 8) | Primair |
| u trema ü | ⢳ (1 2 5 6 8) | Hoofdletter u trema Ü | ⣳ (1 2 5 6 7 8) | Primair |
| y accent aigu ý | ⢽ (1 3 4 5 6 8) | Hoofdletter y accent aigu Ý | ⣽ (1 3 4 5 6 7 8) | Secundair |
| y met diaeresis ÿ | ⢽ (1 3 4 5 6 8) | Hoofdletter Y met Diaeresis Ÿ | ⣽ (1 3 4 5 6 7 8) | Secundair |
Unicode Block Latin Extended-A
Geen enkele van deze toekenningen is primair.
| Accentletter | Nederlands achtpuntsbraille | Hoofdlettervariant | Nederlands achtpuntsbraille |
|---|---|---|---|
| A met Macron ā | ⢁ (1 8) | Hoofdletter A met Macron Ā | ⣁ (1 7 8) |
| A met Breve ă | ⢁ (1 8) | Hoofdletter A met Breve Ă | ⣁ (1 7 8) |
| A met Ogonek ą | ⢁ (1 8) | Hoofdletter A met Ogonek Ą | ⣁ (1 7 8) |
| C met Acute ć | ⢉ (1 4 8) | Hoofdletter C met Acute Ć | ⣉ (1 4 7 8) |
| C met Circumflex ĉ | ⢉ (1 4 8) | Hoofdletter C met Circumflex Ĉ | ⣉ (1 4 7 8) |
| C met Dot Above ċ | ⢉ (1 4 8) | Hoofdletter C met Dot Above Ċ | ⣉ (1 4 7 8) |
| C met Caron č | ⢉ (1 4 8) | Hoofdletter C met Caron Č | ⣉ (1 4 7 8) |
| D met Caron ď | ⢙ (1 4 5 8) | Hoofdletter D met Caron Ď | ⣙ (1 4 5 7 8) |
| D met Stroke đ | ⢙ (1 4 5 8) | Hoofdletter D met Stroke Đ | ⣙ (1 4 5 7 8) |
| E met Macron ē | ⢑ (1 5 8) | Hoofdletter E met Macron Ē | ⣑ (1 5 7 8) |
| E met Breve ĕ | ⢑ (1 5 8) | Hoofdletter E met Breve Ĕ | ⣑ (1 5 7 8) |
| E met Dot Above ė | ⢑ (1 5 8) | Hoofdletter E met Dot Above Ė | ⣑ (1 5 7 8) |
| E met Ogonek ę | ⢑ (1 5 8) | Hoofdletter E met Ogonek Ę | ⣑ (1 5 7 8) |
| E met Caron ě | ⢑ (1 5 8) | Hoofdletter E met Caron Ě | ⣑ (1 5 7 8) |
| G met Circumflex ĝ | ⢛ (1 2 4 5 8) | Hoofdletter G met Circumflex Ĝ | ⣛ (1 2 4 5 7 8) |
| G met Breve ğ | ⢛ (1 2 4 5 8) | Hoofdletter G met Breve Ğ | ⣛ (1 2 4 5 7 8) |
| G met Dot Above ġ | ⢛ (1 2 4 5 8) | Hoofdletter G met Dot Above Ġ | ⣛ (1 2 4 5 7 8) |
| G met Cedilla ģ | ⢛ (1 2 4 5 8) | Hoofdletter G met Cedilla Ģ | ⣛ (1 2 4 5 7 8) |
| H met Circumflex ĥ | ⢓ (1 2 5 8) | Hoofdletter H met Circumflex Ĥ | ⣓ (1 2 5 7 8) |
| H met Stroke ħ | ⢓ (1 2 5 8) | Hoofdletter H met Stroke Ħ | ⣓ (1 2 5 7 8) |
| I met Tilde ĩ | ⢊ (2 4 8) | Hoofdletter I met Tilde Ĩ | ⣊ (2 4 7 8) |
| I met Macron ī | ⢊ (2 4 8) | Hoofdletter I met Macron Ī | ⣊ (2 4 7 8) |
| I met Breve ĭ | ⢊ (2 4 8) | Hoofdletter I met Breve Ĭ | ⣊ (2 4 7 8) |
| I met Ogonek į | ⢊ (2 4 8) | Hoofdletter I met Ogonek Į | ⣊ (2 4 7 8) |
| Dotless I ı | ⢊ (2 4 8) | Hoofdletter I met Dot Above İ | ⣊ (2 4 7 8) |
| J met Circumflex ĵ | ⢚ (2 4 5 8) | Hoofdletter J met Circumflex Ĵ | ⣚ (2 4 5 7 8) |
| K met Cedilla ķ | ⢅ (1 3 8) | Hoofdletter K met Cedilla Ķ | ⣅ (1 3 7 8) |
| L met Acute ĺ | ⢇ (1 2 3 8) | Hoofdletter L met Acute Ĺ | ⣇ (1 2 3 7 8) |
| L met Cedilla ļ | ⢇ (1 2 3 8) | Hoofdletter L met Cedilla Ļ | ⣇ (1 2 3 7 8) |
| L met Caron ľ | ⢇ (1 2 3 8) | Hoofdletter L met Caron Ľ | ⣇ (1 2 3 7 8) |
| L met Middle Dot ŀ | ⢇ (1 2 3 8) | Hoofdletter L met Middle Dot Ŀ | ⣇ (1 2 3 7 8) |
| L met Stroke ł | ⢇ (1 2 3 8) | Hoofdletter L met Stroke Ł | ⣇ (1 2 3 7 8) |
| N met Acute ń | ⢝ (1 3 4 5 8) | Hoofdletter N met Acute Ń | ⣝ (1 3 4 5 7 8) |
| N met Cedilla ņ | ⢝ (1 3 4 5 8) | Hoofdletter N met Cedilla Ņ | ⣝ (1 3 4 5 7 8) |
| N met Caron ň | ⢝ (1 3 4 5 8) | Hoofdletter N met Caron Ň | ⣝ (1 3 4 5 7 8) |
| N Preceded By Apostrophe ʼn | ⢝ (1 3 4 5 8) | ||
| O met Macron ō | ⢕ (1 3 5 8) | Hoofdletter O met Macron Ō | ⣕ (1 3 5 7 8) |
| O met Breve ŏ | ⢕ (1 3 5 8) | Hoofdletter O met Breve Ŏ | ⣕ (1 3 5 7 8) |
| O met Double Acute ő | ⢕ (1 3 5 8) | Hoofdletter O met Double Acute Ő | ⣕ (1 3 5 7 8) |
| R met Acute ŕ | ⢗ (1 2 3 5 8) | Hoofdletter R met Acute Ŕ | ⣗ (1 2 3 5 7 8) |
| R met Cedilla ŗ | ⢗ (1 2 3 5 8) | Hoofdletter R met Cedilla Ŗ | ⣗ (1 2 3 5 7 8) |
| R met Caron ř | ⢗ (1 2 3 5 8) | Hoofdletter R met Caron Ř | ⣗ (1 2 3 5 7 8) |
| S met Acute ś | ⢎ (2 3 4 8) | Hoofdletter S met Acute Ś | ⣎ (2 3 4 7 8) |
| S met Circumflex ŝ | ⢎ (2 3 4 8) | Hoofdletter S met Circumflex Ŝ | ⣎ (2 3 4 7 8) |
| S met Cedilla ş | ⢎ (2 3 4 8) | Hoofdletter S met Cedilla Ş | ⣎ (2 3 4 7 8) |
| S met Caron š | ⢎ (2 3 4 8) | Hoofdletter S met Caron Š | ⣎ (2 3 4 7 8) |
| T met Cedilla ţ | ⢞ (2 3 4 5 8) | Hoofdletter T met Cedilla Ţ | ⣞ (2 3 4 5 7 8) |
| T met Caron ť | ⢞ (2 3 4 5 8) | Hoofdletter T met Caron Ť | ⣞ (2 3 4 5 7 8) |
| T met Stroke ŧ | ⢞ (2 3 4 5 8) | Hoofdletter T met Stroke Ŧ | ⣞ (2 3 4 5 7 8) |
| U met Tilde ũ | ⢥ (1 3 6 8) | Hoofdletter U met Tilde Ũ | ⣥ (1 3 6 7 8) |
| U met Macron ū | ⢥ (1 3 6 8) | Hoofdletter U met Macron Ū | ⣥ (1 3 6 7 8) |
| U met Breve ŭ | ⢥ (1 3 6 8) | Hoofdletter U met Breve Ŭ | ⣥ (1 3 6 7 8) |
| U met Ring Above ů | ⢥ (1 3 6 8) | Hoofdletter U met Ring Above Ů | ⣥ (1 3 6 7 8) |
| U met Double Acute ű | ⢥ (1 3 6 8) | Hoofdletter U met Double Acute Ű | ⣥ (1 3 6 7 8) |
| U met Ogonek ų | ⢥ (1 3 6 8) | Hoofdletter U met Ogonek Ų | ⣥ (1 3 6 7 8) |
| W met Circumflex ŵ | ⢺ (2 4 5 6 8) | Hoofdletter W met Circumflex Ŵ | ⣺ (2 4 5 6 7 8) |
| Y met Circumflex ŷ | ⢽ (1 3 4 5 6 8) | Hoofdletter Y met Circumflex Ŷ | ⣽ (1 3 4 5 6 7 8) |
| Z met Acute ź | ⢵ (1 3 5 6 8) | Hoofdletter Z met Acute Ź | ⣵ (1 3 5 6 7 8) |
| Z met Dot Above ż | ⢵ (1 3 5 6 8) | Hoofdletter Z met Dot Above Ż | ⣵ (1 3 5 6 7 8) |
| Z met Caron ž | ⢵ (1 3 5 6 8) | Hoofdletter Z met Caron Ž | ⣵ (1 3 5 6 7 8) |
| Long S ſ | ⢎ (2 3 4 8) |
5. Muntsymbolen
Alle symbolen in dit hoofdstuk zijn primaire toekenningen.
| Symbool | Nederlands achtpuntsbraille |
|---|---|
| Dollarteken $ | ⢙ (1 4 5 8) |
| Euroteken € | ⢑ (1 5 8) |
| Pondteken £ | ⢏ (1 2 3 4 8) |
| Valutateken ¤ | ⢭ (1 3 4 6 8) |
| Yenteken ¥ | ⢽ (1 3 4 5 6 8) |
6. Pijlen
Deze eerste 4 symbolen zijn primaire toekenningen.
| Symbool | Nederlands achtpuntsbraille |
|---|---|
| Pijl links ← | ⢎ (2 3 4 8) |
| Pijl rechts → | ⡱ (1 5 6 7) |
| Pijl omhoog ↑ | ⣭ (1 3 4 6 7 8) |
| Pijl omlaag ↓ | ⣛ (1 2 4 5 7 8) |
De volgende symbolen zijn varianten op bovenstaande pijlen. Deze zijn secundaire toekenningen.
| Symbool | Benaming | Unicode |
|---|---|---|
| ⇐ | Leftwards Double Arrow | 21D0 |
| ⇦ | Leftwards White Arrow | 21E6 |
| ◀ | Black Left-Pointing Triangle | 25C0 |
| ◁ | White Left-Pointing Triangle | 25C1 |
| ◂ | Black Left-Pointing Small Triangle | 25C2 |
| ◃ | White Left-Pointing Small Triangle | 25C3 |
| ◄ | Black Left-Pointing Pointer | 25C4 |
| ◅ | White Left-Pointing Pointer | 25C5 |
| Symbool | Benaming | Unicode |
|---|---|---|
| ⇑ | Upwards Double Arrow | 21D1 |
| ⇧ | Upwards White Arrow | 21E7 |
| ▲ | Black Up-Pointing Triangle | 25B2 |
| △ | White Up-Pointing Triangle | 25B3 |
| ▴ | Black Up-Pointing Small Triangle | 25B4 |
| ▵ | White Up-Pointing Small Triangle | 25B5 |
| Symbool | Benaming | Unicode |
|---|---|---|
| ⇒ | Rightwards Double Arrow | 21D2 |
| ⇨ | Rightwards White Arrow | 21E8 |
| ▶ | Black Right-Pointing Triangle | 25B6 |
| ▷ | White Right-Pointing Triangle | 25B7 |
| ▸ | Black Right-Pointing Small Triangle | 25B8 |
| ▹ | White Right-Pointing Small Triangle | 25B9 |
| ► | Black Right-Pointing Pointer | 25BA |
| ▻ | White Right-Pointing Pointer | 25BB |
| Symbool | Benaming | Unicode |
|---|---|---|
| ⇓ | Downwards Double Arrow | 21D3 |
| ⇩ | Downwards White Arrow | 21E9 |
| ▼ | Black Down-Pointing Triangle | 25BC |
| ▽ | White Down-Pointing Triangle | 25BD |
| ▾ | Black Down-Pointing Small Triangle | 25BE |
| ▿ | White Down-Pointing Small Triangle | 25BF |
7. Opsommingstekens
In de praktijk gebruikt men veel verschillende karakters als opsommingsteken. De volgende tabel bevat secundaire toekenningen.
| Symbool | Benaming | Unicode |
|---|---|---|
| ⁃ | Hyphen Bullet | 2043 |
| ■ | Black Square | 25A0 |
| ▪ | Black Small Square | 25AA |
| ◘ | Inverse Bullet | 25D8 |
| ◦ | White bullet | 25E6 |
| ◼ | Black Medium Square | 25FC |
| ◾ | Black Medium Small Square | 25FE |
| ♣ | Black Club Suit | 2663 |
| ♦ | Black Diamond Suit | 2666 |
| ✓ | Check Mark | 2713 |
| ✔ | Heavy Check Mark | 2714 |
| ❖ | Black Diamond Minus White X | 2756 |
| ➢ | Three-D Top-Lighted Rightwards Arrowhead | 27A2 |
8. Griekse symbolen
Geen enkele van deze toekenningen is primair.
| Griekse letter | Nederlands achtpuntsbraille | Griekse hoofdletter | Nederlands achtpuntsbraille |
|---|---|---|---|
| Alpha α | ⢁ (1 8) | Hoofdletter alpha Α | ⣁ (1 7 8) |
| Beta β | ⢃ (1 2 8) | Hoofdletter beta Β | ⣃ (1 2 7 8) |
| Gamma γ | ⢛ (1 2 4 5 8) | Hoofdletter gamma Γ | ⣛ (1 2 4 5 7 8) |
| Delta δ | ⢙ (1 4 5 8) | Hooftletter delta Δ | ⣙ (1 4 5 7 8) |
| Epsilon ε | ⢑ (1 5 8) | Hoofdletter epsilon Ε | ⣑ (1 5 7 8) |
| Zeta ζ | ⢵ (1 3 5 6 8) | Hoofdletter zeta Ζ | ⣵ (1 3 5 6 7 8) |
| Eta η | ⢱ (1 5 6 8) | Hoofdletter eta Η | ⣱ (1 5 6 7 8) |
| Theta θ | ⢹ (1 4 5 6 8) | Hoofdletter theta Θ | ⣹ (1 4 5 6 7 8) |
| Iota ι | ⢊ (2 4 8) | Hoofdletter iota Ι | ⣊ (2 4 7 8) |
| Kappa κ | ⢅ (1 3 8) | Hoofdletter kappa Κ | ⣅ (1 3 7 8) |
| Lambda λ | ⢇ (1 2 3 8) | Hoofdletter lambda Λ | ⣇ (1 2 3 7 8) |
| Mu μ | ⢍ (1 3 4 8) | Hoofdletter mu Μ | ⣍ (1 3 4 7 8) |
| Nu ν | ⢝ (1 3 4 5 8) | Hoofdletter nu Ν | ⣝ (1 3 4 5 7 8) |
| Xi ξ | ⢭ (1 3 4 6 8) | Hoofdletter xi Ξ | ⣭ (1 3 4 6 7 8) |
| Omicron ο | ⢕ (1 3 5 8) | Hoofdletter omicron Ο | ⣕ (1 3 5 7 8) |
| Pi π | ⢏ (1 2 3 4 8) | Hoofdletter pi Π | ⣏ (1 2 3 4 7 8) |
| Rho ρ | ⢗ (1 2 3 5 8) | Hoofdletter rho Ρ | ⣗ (1 2 3 5 7 8) |
| Sigma σ | ⢎ (2 3 4 8) | Hoofdletter sigma Σ | ⣎ (2 3 4 7 8) |
| Tau τ | ⢞ (2 3 4 5 8) | Hoofdletter tau Τ | ⣞ (2 3 4 5 7 8) |
| Upsilon υ | ⢥ (1 3 6 8) | Hoofdletter upsilon Υ | ⣥ (1 3 6 7 8) |
| Phi φ | ⢋ (1 2 4 8) | Hoofdletter phi Φ | ⣋ (1 2 4 7 8) |
| Chi χ | ⢯ (1 2 3 4 6 8) | Hoofdletter chi Χ | ⣯ (1 2 3 4 6 7 8) |
| Psi ψ | ⢽ (1 3 4 5 6 8) | Hoofdletter psi Ψ | ⣽ (1 3 4 5 6 7 8) |
| Omega ω | ⢺ (2 4 5 6 8) | Hoofdletter omega Ω | ⣺ (2 4 5 6 7 8) |
Appendix A: zespunts- versus achtpuntsbraille
Zespuntsbraille kent 64 puntencombinaties. De braillestandaard bestaat uit heel wat regels om daarmee toch meer symbolen te kunnen voorstellen:
- Voortekens: heel wat symbolen bestaan in zespuntsbraille uit opeenvolgende brailletekens. Bijvoorbeeld hoofdletterteken gevolgd door braillepunt 1 voor de hoofdletter A, cijferteken gevolgd door braillepunt 1 voor het cijfer 1 en braillepunt 5 gevolgd door de letter o voor het groterdan-teken.
- Dubbele toekenningen gebaseerd op de context: zo heeft een plusteken en een uitroepteken dezelfde braillepuntencombinatie en moet de lezer interpreteren aan de hand van de “context” en de spaties voor of na het brailleteken, welk van beide symbolen wordt bedoeld.
Beide strategieën zijn een probleem in achtpuntsbraille:
- Het is om technische redenen onpraktisch om een symbool in braille voor te stellen met opeenvolgende brailletekens. In achtpuntsbraille zijn er dus geen voortekens. Zo is achtpuntsbraille compacter op een brailleleesregel.
- Achtpuntsbraille wordt vooral in de computerwereld gebruikt. Daar is niet altijd de context die zespuntsbraille vereist. Wie een toets indrukt op het toetsenbord van de brailleleesregel, wil ondubbelzinnig weten of het uitroepteken of het plusteken op het scherm is verschenen.
In achtpuntsbraille zijn er 256 beschikbare puntencombinaties. Er zijn verschillen met het zespuntsbraille omdat er geen voortekens en geen contextafhankelijke dubbele toekenningen zijn.
Van zespunts- naar achtpuntsbraille
De kleine letters blijven ongewijzigd.
Het hoofdletterteken en het permanent hoofdletterteken bestaan niet in achtpuntsbraille dus die puntencombinaties komen vrij.
De hoofdletters worden gevormd door braillepunt 7 toe te voegen aan de kleine letters.
De cijfers 1 tot 9 worden gevormd door braillepunt 6 toe te voegen aan de letters a tot i. De 0 is een uitzondering, want j met punt 6 is al in gebruik als letter w.
Het cijferteken bestaat niet in achtpuntsbraille. Die puntencombinatie blijft behouden voor het hekje.
De accentletters uit de zespunts braillestandaard krijgen in achtpuntsbraille braillepunt 8 erbij en braillepunten 7 en 8 voor de hoofdlettervariant. Hiermee vallen allerlei dubbele toekenningen weg. Een voorbeeld is de overlapping in zespuntsbraille tussen de apenstaart en de a trema.
De muntsymbolen Dollar, Euro, Pond en Yen zijn in zespuntsbraille ook dubbele toekenningen. In de achtpunts braillestandaard bestaan ze uit hun beginletter met braillepunt 8 erbij.
Er zijn in zespuntsbraille ook dubbele toekenningen tussen leestekens en rekentekens. De meest opvallende zijn plusteken/uitroepteken en aanhalingsteken/isgelijkaanteken. In achtpuntsbraille zijn de leestekens behouden en wordt aan de rekentekens braillepunt 8 toegevoegd.
Verder hebben de symbolen die in zespuntsbraille uit opeenvolgende brailletekens bestaan een andere puntencombinatie in achtpuntsbraille. Dat geldt bijvoorbeeld voor het gradenteken, het kleinerdanteken en de backslash. Het gevolg is dat de puntencombinaties van het herstelteken (braillepunt 6), sleutelteken tweede betekenis (braillepunt 5), het voorteken (braillepunt 4) een andere betekenis kunnen krijgen in achtpuntsbraille.
In achtpuntsbraille bestaat ook geen drukwijzigingsteken en die combinatie blijft dus behouden voor de underscore.
Nog een braillespecifiek concept in de zespuntsstandaard is de horizontale breukstreep. Dit is geen symbool dat je op een computertoetsenbord kan intoetsen en het komt dus niet voor in de achtpuntsstandaard.
Zespuntsbraille kent het alfabetwisselingsteken. Omdat ook dit een voorteken is, bestaat dit concept niet in de achtpuntsstandaard. Die bevat wel meer buitenlandse accentletters dan de zespuntsstandaard. Voorbeelden zijn de Spaanse n tilde en de Duitse sz.
Het ontbreken van het alfabetwisselingsteken in de achtpuntsstandaard betekent ook dat er een oplossing nodig is om de Griekse symbolen te kunnen weergeven. Die komen immers in veel vakgebieden voor. De achtpuntsstandaard bevat daarom alle Griekse symbolen en hun hoofdlettervariant zoals die ook voorkomen in International Greek Braille. Veel van deze 48 puntencombinaties zijn wel dubbele toekenningen, zie Appendix B: Dubbele toekenningen.
Appendix B: Dubbele toekenningen
In Appendix A werd beschreven dat dubbele toekenningen een probleem zijn voor achtpuntsbraille. Er bestaan toch twee vormen van dubbele toekenningen in de achtpunts braillestandaard:
- als meerdere (zwartschrift)symbolen bestaan met dezelfde betekenis enerzijds
- en braillepuntcombinaties met een dubbele betekenis anderzijds.
Meerdere symbolen met dezelfde betekenis
Voorbeelden van meerdere zwartschriftsymbolen met dezelfde betekenis zijn opsommingstekens en aanhalingstekens, aangezien hiervoor allerlei symbolen met visueel uiteenlopende vormen bestaan.
Het onderscheid zit in het feit of het voor de braillelezer wel of niet belangrijk is om te weten om welk symbool het juist gaat. Bij de opsommingstekens is dit voor de braillelezer minder belangrijk. Alle opsommingstekens krijgen om deze reden dezelfde braillepuntcombinatie toegewezen (3 6 7 8).
Bij de aanhalingstekens daarentegen geeft het uitzicht een extra betekenis die de braillelezer moet kunnen afleiden, namelijk of ze enkel of dubbel zijn en of ze recht of schuin (dus openend of sluitend) zijn. Wanneer de betekenis volledig identiek is, is er een dubbele toekenning. Dit resulteert in acht braillepuntcombinaties voor twaalf (zwartschrift)symbolen:
-
Bij de enkele aanhalingstekens krijgt het recht aanhalingsteken ‘ braillepuntcombinatie (3).
Bij de schuine aanhalingstekens krijgen openende aanhalingstekens ‘ en ‹ braillepuntcombinatie (3 7 8). Het lage openende aanhalingsteken ‚ krijgt (3 7). De sluitende aanhalingstekens ’ en › krijgen braillepuntcombinatie (6 7 8).
-
Bij de dubbele aanhalingstekens krijgt het rechte aanhalingsteken ” braillepuntcombinatie (2 3 5 6).
Bij de schuine varianten krijgen openende aanhalingstekens « en “ braillepuntcombinatie (2 3 7 8). Het lage openende aanhalingsteken „ krijgt (2 3 5 6 7). De sluitende aanhalingstekens » en ” krijgen braillepuntcombinatie (5 6 7 8).
Braillepuntcombinaties met een dubbele betekenis
Er zijn braillecombinaties met een dubbele betekenis. Enkele voorbeelden:
- braillecombinatie ⢁ (1 8) kan a accent aigu à, Alpha α, a tilde ã, a met rondje å, a met Macron ā, a met Breve ă en a met Ogonek ą betekenen.
- braillecombinatie ⢛ (1 2 4 5 8) kan Graadteken °, Gamma γ, g met Circumflex ĝ, g met Breve ğ, g met Dot Above ġ en g met Cedilla ģ betekenen.
Gevolgen van dubbele toekenningen
Een dubbele toekenning heeft twee gevolgen:
- Het is niet zomaar af te leiden welk teken er op het scherm staat als deze combinatie voorkomt op een brailleleesregel,
- Een braillecombinatie die via de brailletoetsen van de brailleleesregel wordt ingegeven, zal op het scherm slechts één betekenis primaire) weergeven. Het is onmogelijk om de tweede (secundaire) betekenis in te voeren. Als je braillecombinatie ⢛ (1 2 4 5 8) intoetst, zal dit het graadteken ° opleveren en niet de hoofdletter gamma of de g met buitenlandse accenten. Als je de braillecombinatie voor opsommingsteken ⣤ (3 6 7 8) intoetst, zal op het scherm altijd hetzelfde symbool verschijnen, namelijk het zwart bolletje • .
Appendix C: Wiskundige notaties
Met de beschikbare 256 puntencombinaties is het onmogelijk om alle grafische wiskundesymbolen in de achtpuntsstandaard op te nemen. In de praktijk zullen Vlaamse en Nederlandse scholieren die symbolen niet tegenkomen als ze werken met de lineaire notatie van Dedicon of de Vlaamse Wiskundecode (VWC). Deze lineaire wiskunde notaties bevatten afspraken om wiskundesymbolen te vervangen door combinaties van symbolen die gemakkelijker zijn in te voeren via een computertoetsenbord (zoals tilde en dollarteken). Die zijn allemaal opgenomen in de achtpunts braillestandaard.
De achtpunts braillestandaard doet immers niets meer of minder dan tegenover een symbool op het computerscherm een bepaalde puntencombinatie weergeven op de brailleleesregel. Het maakt niet uit wat het symbool betekent of in welke uiteenlopende contexten het symbool voorkomt.
Zoals toegelicht in appendix A hebben enkele symbolen een andere puntencombinatie in achtpuntsbraille dan in zespuntsbraille. Het plus- en isgelijkaanteken hebben bijvoorbeeld punt 8 erbij. Voor de andere standaardbewerkingen is er weinig verschil. Een aftrekking noteert men meestal met het gewone liggende streepje. De wiskundige minus komt voor in de achtpunts braillestandaard maar wordt in de praktijk zelden gebruikt. De zespunts braillestandaard kent een maal- en deelteken. Ook die symbolen zijn opgenomen in de achtpuntsstandaard, maar in de praktijk wordt een vermenigvuldiging meestal met x of asterisk genoteerd en een deling met een dubbele punt en een breuk met een slash.
Merk op dat in Microsoft Word de functie Auto-Opmaak tijdens typen ervoor kan zorgen dat 3/4, 1/2 en 1/4 worden samengetrokken tot een specifiek symbool. Die symbolen zijn ook opgenomen in de achtpuntsstandaard.
Appendix D: Niet toegewezen puntencombinaties
Hier volgt een overzicht van niet-toegewezen puntencombinaties. Deze tabel kan ter inspiratie gebruikt worden bij het voorstellen van een wijzigingsverzoek aan de achtpunts braillestandaard.
| Unicode braillesymbool | Puntencombinatie |
|---|---|
| ⠘ | (4 5) |
| ⠨ | (4 6) |
| ⡈ | (4 7) |
| ⠰ | (5 6) |
| ⡐ | (5 7) |
| ⢐ | (5 8) |
| ⡠ | (6 7) |
| ⢠ | (6 8) |
| ⢆ | (2 3 8) |
| ⢒ | (2 5 8) |
| ⣂ | (2 7 8) |
| ⡌ | (3 4 7) |
| ⡔ | (3 5 7) |
| ⡘ | (4 5 7) |
| ⡨ | (4 6 7) |
| ⢨ | (4 6 8) |
| ⡰ | (5 6 7) |
| ⢰ | (5 6 8) |
| ⡣ | (1 2 6 7) |
| ⡦ | (2 3 6 7) |
| ⡪ | (2 4 6 7) |
| ⣒ | (2 5 7 8) |
| ⣢ | (2 6 7 8) |
| ⡜ | (3 4 5 7) |
| ⡴ | (3 5 6 7) |
| ⢴ | (3 5 6 8) |
| ⣔ | (3 5 7 8) |
| ⡸ | (4 5 6 7) |
| ⣘ | (4 5 7 8) |
| ⣨ | (4 6 7 8) |
| ⡹ | (1 4 5 6 7) |
| ⡮ | (2 3 4 6 7) |
| ⡼ | (3 4 5 6 7) |
| ⣸ | (4 5 6 7 8) |
| ⢟ | (1 2 3 4 5 8) |
| ⡷ | (1 2 3 5 6 7) |
| ⢧ | (1 2 3 6 8) |
| ⢈ | (4 8) |
| ⣈ | (4 7 8) |
| ⠮ | (2 3 4 6) |