Alfabetwisselingsteken

Ingediend op 30-05-2017 om 17:22 door Dorine in 't Veld

Status: Goedgekeurd
Type standaard: 6 Punts
RFC-ID: RFC-000382

Uitleg van het verzoek:

Februari 2019: de status van dit voorstel is teruggedraaid naar ‘ter discussie’, omdat doorvoering in Liblouis (de open source braille translator, backtranslator en formatter (zie http://liblouis.org/)) die door veel screenreaders wordt gebruikt, tot teveel problemen zou leiden.  Aan de formulering van een nieuw voorstel wordt gewerkt.

– – – – – – – – – –

Voorstel van werkgroep 6 Punts d.d. 15 november 2018 aan het Besluitvormend comité:

– wat in sectie 2.2 van de braillestandaard staat, blijft behouden. In de praktijk blijkt dat men soms het alfabetwisselingsteken weglaat, maar dat is niet wenselijk omdat het tot verwarring kan leiden.
– Aan de tekst toe te voegen: als een woord meer dan 1 vreemd karakter bevat, plaatst men het alfabetwisselingsteken voor het woord.
– Aan de tekst toe te voegen: Voor een passage van meer dan drie opeenvolgende woorden plaatst men het alfabetwisselingsteken twee keer voor het eerste woord en een keer voor het laatste woord.

– Aan de tekst toevoegen: in (educatieve) boeken met meerdere vreemde alfabetten – bijvoorbeeld Grieks en Hebreeuws – wordt voor het fragment geplaatst: het volgende fragment is <Taal>, gevolgd door dubbel alfabetwisselingsteken.

– Aan de tekst toevoegen: het alfabetwisselingsteken heeft betrekking op lettertekens, die niet in het Nederlandse (zwartschrift) alfabet voorkomen. In de betreffende fragmenten in boeken die voor Nederlandse lezers zijn bestemd, wordt w.b. leestekens en cijfers de Nederlandse braillestandaard gevolgd.

(Het probleem dat je niet weet of er een of meerdere vreemde tekens in een woord zitten en welk(e) teken(s) dat (is of) zijn, wanneer een alfabetwisselingsteken voor een woord staat, wordt hiermee niet opgelost).

Voorafgaande discussie:

De standaard van 2005 2.2 beschrijft de regels voor het alfabetwisselingsteken (56) niet duidelijk genoeg.  Volgens de Braillestandaard wordt dit teken direct geplaatst vóór tekens die aan een vreemde taal zijn ontleend en niet in de Braillestandaard voorkomen. Er wordt echter niet voorgeschreven hoe het teken gebruikt kan worden voor hele woorden of passages die uit een vreemde taal zijn ontleend (bijvoorbeeld Grieks). (Voor de huidige situatie: zie onderaan dit verzoek). Het ‘Handboek voor brailleerders’ (1980, Vereniging van het Nederlandse Blindenwezen en Nationaal Comité van het Belgisch Blindenwezen) schrijft dit wel voor:
“Bij voorkeur plaatst men dit teken onmiddellijk voor de vreemde letter; het taalwisselingsteken heeft dan alleen op die vreemde letter betrekking. Het taalwisselingsteken mag echter ook voor het woord worden geplaatst waarin zo een vreemde letter staat. In dat geval heeft dit teken betrekking op het hele woord en dit woord mag dan geen samentrekkingstekens bevatten.
Wil men een hele passage (meer dan drie woorden) uit een tekst lichten om aan te geven dat in die passage vreemde letters voorkomen, dan plaatst men voor het eerste woord van die passage het taalwisselingsteken twee maal en voor het laatste woord één maal. (…)”

De bovenstaande werkwijze lijkt enigszins op die van het permanent hoofdletterteken (Braillestandaard 2.12).

Voorstel: vóór woorden die volledig uit vreemde tekens bestaan (d.w.z. ontleend uit een vreemde taal en niet voorkomen in de Braillestandaard), kan eenmaal het alfabetwisselteken geplaatst worden. Bij passages (meer dan drie woorden) die daaruit bestaan, wordt twee keer het alfabetwisselingsteken geplaatst vóór het eerste woord en één keer vóór het laatste woord.

Opmerking 1: als een woord als eerste letter een vreemd teken heeft, maar voor de rest niet, is het met de bovenstaande toevoeging niet direct te zien of het alfabetwisselingsteken alleen voor de eerste letter of voor het hele woord geldt.

Opmerking 2: soms kan het gebruik van het teken het leesplezier in de weg staan, bijvoorbeeld wanneer een eigennaam met een vreemd teken veel voorkomt, zoals Dvořák. Een producent kan dan kiezen om het teken weg te laten en daarvan melding te maken in de productie. Ingebrachte discussiepunten Jean-Paul Verhasselt:

1. Alfabetwisselingsteken voor tekens uit vreemde talen:
gebruiken of niet gebruiken? Uit: ‘Een goede vriend’ (Bart Koubaa)

  • Het woord murūr betekende niet alleen ‘pad’ en ‘doorgang’ of ‘transit’, maar was ook verwant aan woorden die ‘continuïteit’ en ‘permanent’ betekenden, woorden waarin de tijd en de eeuwigheid zich hadden genesteld. [Arabisch; op de 2de u van murūr een horizontaal streepje]
  • muṣfir = ‘met lege handen’; ṣifr = ‘nul’ [Arabisch; s met een puntje eronder]
  • ‘Promoção,’ zei hij nadrukkelijk met een wijsvinger in de lucht en de vrouw, die een beetje verlegen haar blik neersloeg, overhandigde me het bier. [Portugees: een a-tilde of een a met een slangetje erboven]

In dit geval punt 1 of punt 345 + noot van de producent (WBU)?

– – – – – – – – –

De situatie medio 2017:

Woorden

In Nederlandse teksten gebruikt de CBB voor letters uit andere talen die niet in de standaard gedefinieerd zijn het alfabetwisselingsteken, gevolgd door de notatie uit de World Braille Usage. In België werkt men net zo.
Bij Dedicon eveneens, maar hier zet men, als een heel woord uit vreemde tekens bestaat, het alfabetwisselteken voor dat hele woord.

Langere teksten

CBB en België gebruiken voor het brailleren van niet-Nederlandse teksten in de bij die taal behorende braillestandaard (zoals gedocumenteerd in de World Braille Usage – zie GoedeKennis).
Dedicon print nooit braille in de brontaal, omdat Nederlandse lezers veelal niet bekend zijn met de leestekens in het braille van die brontaal. Dedicon print dus altijd volgens de Nederlandse braillestandaard en zet, als het om een vreemd teken gaat binnen een woord of een los vreemd teken, het alfabetwisselteken direct voor dat teken. Als een heel woord uit vreemde tekens bestaat, dan staat het alfabetwisselteken voor dat hele woord.

 

 

Welk alternatief stelt u voor?

Er werd geen alternatief opgegeven.