Braille is het schrift dat blinde mensen zelfstandig kunnen lezen. Elk braillekarakter bestaat uit een combinatie van zes puntjes. Je leest braille door met je vingertoppen over die puntjes te glijden. Het schrift dankt zijn naam aan Louis Braille die het bedacht in 1825 in Parijs.
Je vindt braille op medicijndoosjes, liftknoppen en trapleuningen. Er bestaan bibliotheken met brailleboeken. Je kan braille schrijven met een schrijfmachine en afdrukken met een brailleprinter. Op je computer kan je een brailleleesregel aansluiten om de tekst die op het scherm staat ook in braille te lezen.
Zes puntjes
De zes puntjes van het brailleschrift zijn gerangschikt in twee kolommen. Links bovenaan noemen puntje 1, daaronder is er puntje 2 en links onderaan puntje 3. De rechterkolom bestaat uit bovenaan puntje 4, in het midden puntje 5 en onderaan puntje 6.
Een braillekarakter bestaat altijd uit een of meer van deze puntjes. Een braillekarakter kan bijvoorbeeld bestaan uit enkel puntje 1 of het is een combinatie van puntjes zoals 1, 2 en 5. Zo zijn er 64 combinaties mogelijk.
Een braillekarakter neemt altijd evenveel plaats in, ongeacht het aantal puntjes waaruit het bestaat. Ook de spatie neemt dezelfde ruimte in als elk ander karakter. Dit betekent ook dat je braille niet vet of schuingedrukt kan schrijven. Je kan geen accent boven een braillekarakter plaatsen en je kan teller en noemer van een breuk niet onder elkaar schrijven.
64 braillekarakters zijn uiteraard niet voldoende om alle letters, cijfers, leestekens en andere symbolen in braille weer te geven. De brailleweergave van veel symbolen bestaat daarom uit twee of meer opeenvolgende braillekarakters. Louis Braille bedacht een aantal zogenoemde voortekens. Een voorbeeld is het hoofdletterteken. Het is een van de 64 puntencombinaties die betekent “de letter die volgt, is een hoofdletter”. Wie braille leert lezen en schrijven, hoeft dus geen aparte hoofdlettervarianten te onthouden en zo gaan we efficiënt om met onze 64 mogelijke combinaties.
Wat betekenen die puntjes?
Het brailleschrift is een soort code die bepaalt welke symbolen we in braille willen weergeven en met welke puntencombinaties. Dat noemen we ook wel de brailletabel.
De brailletabel voor het Nederlands wijst puntencombinaties toe aan de 26 letters a-z, aan veelgebruikte leestekens en ook aan Franse en Duitse accentletters. Zoals gezegd kunnen we geen trema boven de e plaatsen. In plaats daarvan hebben alle accentletters in braille een eigen puntencombinatie nodig.
Welke symbolen je in brailleschrift wil weergeven, verschilt voor elke taal. De letters a tot z zijn gestandaardiseerd over talen heen, maar veel talen hebben daarnaast nog extra letters of letters met een accent. In de Nederlandse brailletabel staat geen puntencombinatie voor de Spaanse n met een tilde. Omgekeerd heeft de Spaanse brailletabel waarschijnlijk geen puntencombinatie voor onze e trema.
De Nederlandse brailletabel en de gebruiksregels vind je op deze website als Braillestandaard voor algemeen gebruik in het Nederlandse taalgebied .
Daarnaast bestaat er een brailletabel om het muziekschrift weer te geven met diezelfde zes braillepuntjes. Er zijn ook brailletabellen om wiskundige inhoud lineair te noteren.
Digitaal braille
Net zoals je documenten kunt printen met inkt op papier, kan je ze ook afdrukken in braille met een brailleprinter. Software zet de symbolen via de brailletabel om in de overeenkomstige braillepunten. De brailleprinter slaat het reliëf van de puntjes in het papier en maakt daarbij wel meer lawaai dan een traditionele printer.
Om met de computer te werken, kan je als blinde een brailleleesregel gebruiken. Dat is een apparaat dat de tekst die op het scherm staat ook in braille weergeeft. Bij deze apparaten bestaat een braillekarakter niet uit zes maar uit acht puntjes. Hiervoor is er ook een achtpunts braillestandaard voor het Nederlands.
Wat is braille niet?
Gebruik de term braille enkel voor het schrift met zes (of acht) puntjes dat je met de vingertoppen kan lezen. Gebruik de term niet in de situaties die we beschrijven in Wat is braille niet?